نورپردازی شهری و ملاحظات طراحی شهری

بشر همواره نیازمند نور است. بدون روشنایی انسانها قادر به درک واضح محیط پیرامون خود نیستند. بدون نور قادر نخواهیم بود درکی از رنگ، عمق، فضا و حجم داشته باشیم. تاریکی برای انسان­ها همیشه به عنوان مسأله­ای ابهام برانگیز مطرح بوده است، تا آنجا که برای مسائل مبهم و پیچیده، صفت تیره و تاریک را اطلاق می­کند. تاریکی برای انسان­ها همیشه به عنوان یک ضد فضا عمل می­کند. از این رو انسان همیشه سعی دارد حتی الامکان از تاریکی گریخته و یا به نحوی ـ مثلاً با استفاده از نور ماه یا چراغ ـ فضا را برای خود روشن کند.

به طور کلی نور را بر اساس ماهیت آن می­توان به دو دسته­ی نور طبیعی و نور مصنوعی تقسیم بندی نمود. منظور از نور طبیعی، نوعی از نور است که به صورت بالفعل از خورشید و ماه سرچشمه می­گیرد و موجب روشنایی فضا در روز و شب می­گردد، ولی نور مصنوعی نوری است که به صورت ارادی توسط انسان از طریق تبدیل انرژی حاصل می­شود.

تصویر شماره 1: نور طبیعی و نور مصنوعی

نور در فضاهای شهری به دو منظور تأمین روشنایی و نورپردازی مورد استفاده قرار می­گیرد. مهم­ترین انگیزه­ی روشن نمودن فضاها در شب، ایجاد ایمنی و حس امنیت است. البته این وظیفه­ی مهم را اداره­ی برق به عهده دارد.

روشنایی مطلوب و مناسب با ایجاد وضوح دید برای مردم و روشن نمودن نقاط کور، پنهان و جرم خیز موجب راحتی و آسایش شهروندان برای حضور در فضاهای شهری می­شود. البته لازم به ذکر است که برای دستیابی به حس امنیت، میزان خاصی از روشنایی مد نظر است. چه بسا فضاهایی را چنان ناشیانه روشن می­کنند که بیش از آن­که احساس امنیت را در فرد ایجاد نمایند، احساس تحت نظر بودن را القا می­کنند. در این شرایط فضاهای پیرامون با اندک روشنایی که دارند، به خاطر تضاد نوری تاریک جلوه کرده و حس ترس را القا می­کنند. فراموش نشود، در مبحث روشنایی بخشیدن به فضاها تنها دستیابی به ایمنی و امنیت محیط مدنظر است که این امر در ارتقاء کیفیت محیطی فضاها امری ضروری ولی ناکافی است. به همین خاطر ایجاد یا تقویت سایر کیفیات محیطی لازم از طریق نورپردازی فضاها تأمین می­گردند.

در شرایط کنونی، آنچه از شهر و فضاهای شهری در ذهن شهروندان نقش می­بندد، اغلب مربوط به تصویری است که آنها هنگام روز از شهر خود دریافت می­کنند. با نورپردازی مناسب شهر و فضاهای آن نه تنها در جهت خوانایی بیشتر، بلکه در ایجاد یک تصویر ذهنی روشن از شهر در شب به مردم نیز می­توان کمک شایانی نمود.

نورپردازی مناسب می­تواند یکی از عوامل تقویت کننده­ی هویت یک مکان و ارتقاء شخصیت ویژه آن محسوب شود. با نورپردازی مناسب می­توان بر جذابیت و در نتیجه سرزندگی شهر یا آرامش فضاهای آن افزود و حضور شهروندان را در فضا تقویت نمود.

هم­چنین نورپرداری مناسب فضاهای شهری و توده­های تعریف کننده­ی آن، موجب کارایی بیشتر آنها در تمام اوقات شبانه­روز شده و با حضور دائمی شهروندان در فضا به نوعی رونق اقتصادی مکان را نیز به همراه داشت.